Co to jest dysfagia? Definicja zaburzeń połykania
Dysfagia – co to takiego?
Dysfagia to termin medyczny określający zaburzenia połykania, które znacząco utrudniają prawidłowe przechodzenie pokarmów i płynów z jamy ustnej przez gardło i przełyk aż do żołądka. Proces połykania jest złożonym aktem, który można podzielić na trzy fazy: ustną (dowolną), gardłową i przełykową (odruchową). Wystąpienie trudności w którejkolwiek z tych faz może prowadzić do dysfagii. Osoby cierpiące na to schorzenie mogą odczuwać różnorodne symptomy, takie jak problem z formowaniem kęsa pokarmowego, jego przemieszczaniem w jamie ustnej i gardle, uczucie zalegania jedzenia w przełyku, a nawet rozpieranie lub ucisk w klatce piersiowej, co może być mylone z problemami kardiologicznymi.
Rodzaje dysfagii: przedprzełykowa i przełykowa
Dysfagię można podzielić na dwa główne typy, zależnie od lokalizacji problemu w procesie połykania. Dysfagia przedprzełykowa, znana również jako ustno-gardłowa, dotyczy trudności pojawiających się w jamie ustnej i gardle. Może objawiać się problemami z inicjacją połykania, krztuszeniem się, kichaniem podczas jedzenia, a nawet wylewaniem się pokarmu przez nos. Drugi typ to dysfagia przełykowa, która wiąże się z trudnościami w przemieszczaniu pokarmu przez przełyk. Charakterystycznymi objawami są tutaj uczucie przeszkody lub blokady w przełyku, uczucie rozpierania w klatce piersiowej, a także nudności i wymioty.
Przyczyny dysfagii – od chorób po problemy neurologiczne
Przyczyny dysfagii przedprzełykowej
Przyczyny dysfagii przedprzełykowej są zróżnicowane i mogą mieć podłoże strukturalne lub neuro-mięśniowe. Do zmian strukturalnych zalicza się zapalenia jamy ustnej i gardła, obecność nowotworów, ucisk na drogi pokarmowe z zewnątrz przez powiększone węzły chłonne lub inne guzy, a także urazy. Zaburzenia nerwowo-mięśniowe obejmują szerokie spektrum schorzeń, takich jak choroby ośrodkowego układu nerwowego (OUN), zespoły pozapiramidowe, różnego rodzaju neuropatie, a także choroby mięśniowe jak miastenia czy miopatie, które wpływają na kontrolę mięśni zaangażowanych w połykanie.
Przyczyny dysfagii przełykowej
Dysfagia przełykowa często wynika ze zwężeń przełyku, które mogą być spowodowane przez raka przełyku lub wpustu żołądka, a także przez przewlekły refluks żołądkowo-przełykowy prowadzący do zapalenia i zwężenia, czy też inne stany zapalne przełyku. Problemy z motoryką przełyku, takie jak achalazja (niemożność rozluźnienia dolnego zwieracza przełyku) czy kurcz przełyku, również mogą znacząco utrudniać przełykanie. Ponadto, choroby narządów sąsiadujących z przełykiem, które wywierają na niego ucisk, mogą manifestować się objawami dysfagii przełykowej.
Dysfagia na tle nerwowym
Dysfagia może mieć również silne podłoże neurologiczne, często obserwowane u osób po udarach mózgu, w przebiegu chorób naczyniowych mózgu, przy guzach mózgu czy po urazach czaszkowo-mózgowych. Choroby układu nerwowego wpływają na koordynację mięśniową i nerwową niezbędną do prawidłowego połykania. Dysfagia neurogenna jest szczególnie częsta u osób starszych, ale może dotyczyć pacjentów w każdym wieku, u których doszło do uszkodzenia ośrodków nerwowych lub nerwów odpowiedzialnych za ten proces. Warto zaznaczyć, że dysfagia może być również powiązana z niektórymi chorobami psychicznymi, takimi jak nerwica, gdzie wrażenie przeszkody w gardle (tzw. kula gardłowa) może być odczuwane mimo braku organicznych przyczyn.
Objawy dysfagii – na co zwrócić uwagę?
Najczęstsze objawy dysfagii
Objawy dysfagii mogą być bardzo zróżnicowane, w zależności od przyczyny i lokalizacji zaburzenia. Do najczęściej zgłaszanych symptomów należą trudności w formowaniu kęsa lub jego przemieszczaniu w jamie ustnej, uczucie zalegania pokarmu w gardle lub przełyku, a także krztuszenie się lub zachłyśnięcie podczas jedzenia lub picia, co może prowadzić do kaszlu. U niektórych pacjentów obserwuje się również nawracające zapalenia płuc spowodowane aspiracją (dostaniem się pokarmu lub płynów do dróg oddechowych), utratę wagi czy niedożywienie z powodu niemożności przyjmowania odpowiedniej ilości pokarmu.
Objawy odynofagii – bolesne połykanie
Odynofagia to specyficzny objaw dysfagii, który charakteryzuje się bolesnym połykaniem. Ból ten jest zazwyczaj odczuwany za mostkiem lub w okolicy gardła i może być spowodowany różnymi czynnikami. Najczęstsze przyczyny odynofagii to stany zapalne przełyku, które mogą być wynikiem infekcji, oparzeń chemicznych lub termicznych, a także zwężenia przełyku spowodowane chorobą refluksową lub nowotworem. Obecność ciała obcego w przełyku również może wywoływać silny ból podczas próby przełknięcia. Zarówno dysfagia, jak i odynofagia są objawami alarmowymi wymagającymi pilnej konsultacji lekarskiej w celu wykluczenia poważnych schorzeń, w tym chorób nowotworowych.
Leczenie dysfagii i zapobieganie powikłaniom
Zalecenia dla pacjenta z dysfagią
Leczenie dysfagii jest ściśle powiązane z jej przyczyną i może obejmować szereg działań terapeutycznych. W przypadku dysfagii przedprzełykowej, kluczowa może być rehabilitacja logopedyczna, która skupia się na ćwiczeniach poprawiających kontrolę mięśni twarzy, jamy ustnej i gardła, a także na technikach ułatwiających połykanie. Ważne jest również dostosowanie konsystencji pokarmów i płynów do możliwości pacjenta – często zaleca się pokarmy o gęstszej konsystencji, które łatwiej kontrolować w jamie ustnej i przełyku. W leczeniu przyczynowym stosuje się farmakoterapię lub interwencje chirurgiczne, w zależności od rodzaju schorzenia. W skrajnych przypadkach, gdy pacjent nie jest w stanie przyjmować pokarmów drogą doustną, konieczne może być zastosowanie gastrostomii odżywczej. Regularne badania i diagnostyka, takie jak endoskopia czy badania radiologiczne, są niezbędne do monitorowania stanu pacjenta i ewentualnych powikłań, takich jak aspiracja.
Nazywam się Marta Doleżak. Pisanie to dla mnie nie tylko praca, ale przede wszystkim sposób na wyrażanie siebie i inspirowanie innych. W swoich tekstach łączę pasję do odkrywania nowych tematów z dbałością o każdy szczegół.
